Je overgenomen voelen
Het kan gebeuren dat een plotselinge gedachte erg opvalt en als ‘niet van jezelf’ voelt. Alsof iemand anders die gedachte ‘in je stopt’. Anderen voelen hun darmen rommelen en ervaren ineens: “hee, het lijkt net alsof iets anders in mij zit te rommelen!” Ook kan het gebeuren met het bewegen van je lichaam. Je zet een stap en beweegt je arm, en het voelt net alsof iets anders – buiten jezelf – dit aanstuurt.
Verlies van eigenheidsbeleving
We noemen dit het ‘verlies van eigenheidsbeleving’ of verstoringen in de ‘zelfbeleving’. Dit is een psychisch fenomeen. Het heeft ermee te maken dat er foutjes ontstaan bij het ‘in de gaten houden’ (monitoren) van je bewegingen, gedachten, en gevoelens.
‘Feed forward’ systeem
Wanneer je zelf iets gaat doen of denken, dan worden in het brein de effecten ervan voorspeld. Deze voorspelling gaat over wat je er zelf van merkt terwijl je dit doet. Dit is efficiënt om bijvoorbeeld vloeiend te kunnen bewegen. Ook is het handig om geen aandacht kwijt te zijn aan zintuiglijke prikkels die het gevolg zijn van je eigen beweging, en die dus niks zeggen over wat er om je heen gebeurt.
Bijvoorbeeld: je loopt in een winkelcentrum op de trap omhoog. Bij iedere stap omhoog zie de trap (en het hele gebouw eigenlijk) als het ware ‘een trede dalen’ ten opzichte van jezelf. Maar omdat je zelf omhoogloopt en beweegt, voelt het als normaal dat je het gebouw naar beneden ziet gaan. Niks opvallends, niks geks. Alles voelt gewoon. Heel anders zou het zijn als je zelf niet beweegt, maar je toch het gebouw naar beneden ziet zakken. Je schrikt, kijkt nog eens goed, en wat blijkt? Je staat op een roltrap die omhooggaat. Doordat je zelf niet beweegt, had je geen verandering van je omgeving voorspeld. Die verandering kwam toch, en dit valt dan op. Je aandacht wordt getrokken omdat er iets buiten jezelf gebeurt wat je zelf niet had voorzien of veroorzaakt. En maar goed ook, want dan kun je daar rekening mee houden.
Bij fouten in de voorspelling
Het monitoren van de effecten van eigen handelingen kan fout gaan. Bijvoorbeeld door gevoelig afgestelde hersenstoffen (dopamine), of foutjes in de timing van hersenactiviteit. Voorspelde effecten van je eigen activiteit worden niet goed herkend, en als onverwacht gezien door het brein. Hierdoor vallen ook de effecten van je eigen handelingen je ineens op. Ze trekken de aandacht, en het voelt alsof je ze niet zelf veroorzaakt. Het voelt net als bij de roltrap, alleen was het dit keer toch jijzelf die omhoogliep. Je zet een stap omhoog en je ziet de gevolgen ervan: je been beweegt, de trap daalt …, maar deed jij dit nu, of was er ets buiten jezelf dat dit deed? Het voelt onverwacht, valt erg op, en het is net alsof iets anders dit doet.
Dat is een hele vreemde ervaring. Je verliest dan het vanzelfsprekende gevoel dat jij de dingen zelf doet, denkt en voelt. Het kan voelen alsof iets van buitenaf invloed op je uitoefent. Heel gek.
Tips als je je overgenomen voelt
Herken jij dit soort gevoelens? Vaak is het eenmalig en hoef je er geen zorgen over te maken. Heb je het vaker en er ook last van? Dan kan het zijn dat je dopaminesysteem in het brein wat gevoelig staat afgesteld. Ga eens na of je misschien beter voor je brein moet zorgen, zoals genoeg slapen en minderen met drugs. Maar het kan ook aan andere factoren liggen, zoals het hebben meegemaakt van trauma’s waarbij je in overlevingsreactie meer los bent geraakt van je lichaam en gevoelens.
Analyseer de ervaringen niet teveel, zoek er niet teveel betekenis achter. Als er meer aan de hand is mbt drugs, trauma’s of andere problemen waar je niet goed uitkomt, zoek dan eventueel hulp. …..
Meer hulp nodig?
- Chat, bel, app of mail met iemand van MIND Korrelatie.
- Praat met je vrienden of familie. Lees meer over hoe je dit aan kunt pakken.
- Praat met iemand in je omgeving of op school.
- Er zijn in Nederland speciale teams (EDI-teams) die helpen bij bijzondere ervaringen. Vind een EDI-team bij jou in de buurt.
- Of zoek contact met je huisarts.
