Niet kunnen bewegen bij het in slaap vallen of wakker worden (slaapverlamming)
Bij het in slaap vallen of bij het wakker worden hebben veel mensen verwarrende ervaringen. Als dit bij het inslapen gebeurt wordt dit een hypnagoge hallucinatie genoemd. Als het bij het ontwaken gebeurt wordt het ook wel een hypnopompe hallucinatie genoemd. Eén van de meest indrukwekkende hypnopompe ervaringen is het gevoel van verlamming. Dit wordt ook wel slaapparalyse genoemd. Een derde van de mensen heeft af en toe last van deze slaapervaringen, vooral jongvolwassenen. Het zijn normale ervaringen die ongevaarlijk zijn.
Hoe werkt een slaapverlamming?
Het kost ons lichaam moeite om vanuit slaap wakker te worden. Het lichaam doet daar ongeveer een uur over. Vooral bij mensen die oververmoeid zijn en veel stress hebben, loopt het ontwaken niet vlekkeloos. Je bent je er meer van bewust dat je hoofd niet altijd in één keer wakker wordt. Sommige delen zijn nog niet helemaal actief, terwijl andere delen wel wakker zijn. Je kunt je niet bewegen, of je kunt niet praten, terwijl je dit ervaart bij volle bewustzijn. Veel mensen schrikken hiervan en begrijpen niet wat er gebeurt. Je hoofd is wel wakker, maar de rest van je lichaam nog niet. Daardoor ben je je ervan bewust dat je lichaam eigenlijk nog niet is wakker geworden.
Als je slaapt is je brein erg actief. In je dromen loop je soms bijvoorbeeld. Het is dan handig dat je benen niet echt bewegen, anders val je uit bed. Daarom wordt de verbinding tussen je spieren en je brein verbroken. Soms voel je dit en dan zeg je dat je in slaap ‘valt’. Als je een beetje wakker wordt is de koppeling naar je spieren soms nog niet aangezet. Het voelt dan alsof je verlamd bent, omdat je je spieren niet kunt bewegen. Ook bij het praten gebruik je spieren. Daardoor kun je op zo’n moment niets zeggen.
Wat kun je doen als je deze ervaringen hebt?
- Besef dat deze ervaringen vervelend zijn, maar niet gevaarlijk. Probeer daarom rustig te blijven en geruststellende verklaringen te bedenken.
- Neem voldoende rust. Deze ervaringen kunnen betekenen dat je even teveel van jezelf vraagt. Een ontspanningsoefening kan daarbij helpen.
- Drink geen koffie of alcohol voordat je gaat slapen.
- Bij sommige mensen helpt het om niet op de rug maar op de zij te slapen. Misschien is dat bij jou ook wel zo?

Meer hulp nodig?
- Chat, bel, app of mail met iemand van de MIND Hulplijn (voorheen Korrelatie).
- Praat met je vrienden of familie. Lees meer over hoe je dit aan kunt pakken.
- Praat met iemand in je omgeving of op school.
- Er zijn in Nederland speciale teams (EDI-teams) die helpen bij bijzondere ervaringen. Vind een EDI-team bij jou in de buurt.
- Of zoek contact met je huisarts.
Meer informatie
- Bekijk het ervaringsverhaal van Sofie over slaapverlamming op het YouTubekanaal Storytime Soof
- Bekijk de video The terrors of sleep paralysis, waarin slaapverlamming duidelijk wordt uitgelegd